Kaca:Kembang Rampe Kasusastran Bali Purwa Buku 1.pdf/9

Kaca puniki kavalidasi

punika nyinahang satua-satuane punika saking tutur sane katuturang, saha kawastanin tutur atawa satua gantian.

c. Cirin-cirinipun sane seosan inggih punika kawentenane kecap 'lantas' yadin 'laut' sane sering kapireng ring satua-satuane. Ring Bali kecap-kecape sane sering kakecapang punika makacirin kahanan satuane saking turun-tumurun.

Indik bebacakan satua-satua Baline, manut sakadi satua-satuane seosan ring Indonesia, katah pisan sorohipun, wenten satua-satua para Dewa, satua-satua bebanyolan miwah sane lian-lianan.

Kasusastran Sesuratan

Manut etangan kakebahan sastra sesuratane punika kawentenanipun minab sampun wenten duk aab Bali kunane, inggih punika duk pajenengan Ida Dalem turunan Warmadewa ring abad IX.

Indik punika sampun kasinahang ring prasasti - prasasti Saline sane ngunggahang kawentenan ilen-ilen wayang, bebanyolan miwah reruntutanipun, sane lelampahanipun sampun sinah kanggit saking satua sane sampun wenten ring kasusastran Baline. Sakewanten ring pangawit abad X jagat Baline sampun keni pangaruh Jawi jantos rauh aab Majapahite. Tatacara miwah upacarane ring kraton-kraton Jawi sane nglimbakang kasusastran kratone punika terus kamargiang ring puri-purine ring Bali. Pidabdabe punika sampun wenten duk abad XVI, inggih punika duk pajenengan Ida Dalem Batu Renggong ring puri Agung Gelgel. Duk punika wenten pangawi sane kasub mapesengan Dauh Bale Agung.

Pangaruh kasusastran Jawine sane pungkuran kawastanin kastisastran Jawa-Bali, punika sane banget nyiwanin jagat Baline, mlarapan saking para menake miwah para sulinggihe sane mlinggih nampek ring puri. Saking iriki saluir wewangunan gending-gending sane nganggen patokan tembang Jawi sane kawastanin tembang macapat miwah kidung, ngawitin kalumrahang. Lelimbakan puniki ngawit saking abad XVII jantos mangkin. Makehan kasusastran Baline ring sastra sesuratan punika mapawangun tembang yadin gegendingan. Pangriin saking banget pisan pangaruh basa Kawine nyupsup ring basa Baline, punika awananipun wenten basa Bali kawi. Basa Bali-kawine punika sane dumun kawastanin basa BaliTengahan, inggih punika basa sane nganggen lengkara basa Bali, sakewanten kecap-kecapipun katahan nganggen basa Kawi yadin Jawa-kuna.

Kasusastran Baline sane mapawangun tembang yadin pupuh, kawastanin 'geguritan'. Daging geguritan punika makeh taler

- 6 -