Nemoe Karma/Ngalih Karma

Nemoe Karma (1931) by I Wayan Gobiah
Ngalih Karma
29643Nemoe Karma — Ngalih Karma1931I Wayan Gobiah

[ 39 ]— ,,Méména bin, ija binan orahanga.”

— ,,Beneh, tekén I Sangga Loeh sing njak, tekén ija kénkén?”

— ,,Tawang djani, kénkén kadén,”

— ,,Dong kénkén kadéné kéto té?”

— ,,Tawié, sing tawang!"

— ,,Ndén sing tawang-sing tawangé kéto té, pang eda kado. Malah toea njen mémé?”

— ,,Béh, éméa bin, neler-nelerang binan.”

— ,,Beneh, pang karwana. Jén Loeh njak, orahang enjak. Jen toesing orahang toesing!”

— ,,Be.......h, sadja ni émé."

— ,,Beh-beh kénkén dja? Dong masaoet beneh-beneh!”

— ,,Ah kénkén kadén, kanggo dja émé!”

— ,,Nah, lamoen kéto, kal toendén mémé dja ngianang!”

— ,,Toendén dja!”

Inggih Mén Soekarsi, asapoenika poepoeté ipoen ngraos ring pianakipoené. Sawirtéh pasaoet pianakipoené asapoenika, pineh ipoen sinah pianaknjané patjang enjak ngidepang moenji. Indiké poeniki, sampoem kaparidartajang antoek Mén Soekarsi ring ipoen Pan Soekarsi, Pan Soekarsi ngénkén loehnjané madabdaban, nabdabang saétéh-éteh pasakapan. Loehnjané tan Jali ipoen mainget sané moeani, sapoeniki.”

— ,,Beli, jan beneh dja pitoengan tiangé, eda kalondjok beli meioh, oelahang pragatné dogén. Boeka salokan loch-loen apang genep tanding, soeroed koeang. Krana kéto, lijoe enoe djalan lakar tongos beli metoh boein.”

— ,,Nah, kéto soeba, nto benehang beli pesan pitoengan Loehé! Gelising toetoer satoea, sampoen poepoet ipoen masakapan, Ni Soekarsi ngadjak I Soedana poenike. Sawiréh sang ngantén loeh moeani sami pada arsanipoen. kénginan saparipolahnjané, satata angoelangoenin idep raraman Ni Soekarsi loeh moeani.

NGALIH KARMA.

Kotjap I Madé Sangga, sasampoen ipoen oening ring Ni Soekarsi sampoen masakapan ngadjak I Soedane dan sapira djengah érang manahipoené, nanging ké tan dados antoek ipoen makarja poenapa poenapi, Sawireh asapoenika, kadadosan ngesah manah[ 40 ]ipoen, raris ipoen matinggal njingid saking djoemahnjané. Pamarginipoené amoerang-moerang lampah, tan makanten sané patjang oengsin ipoen, sakéwanten ipoen noeoetang patindak boentoetipoené. Tan oening ring djedjeh, raina wengi ipoen mamargi, kynanging ké saking alon pisan, santoekan ipoen sampoen koeroe, kabanda antoek kirangan sangoe. Ring sampoen sandékala, raoch ipoen ring Batoeriti, irika ipoen ngawilang doenoengan, misadia béndjang semengan ipoen patjang ngalantoerang pamargi. Ring doenoenganipoené akéh anak madoenoengan irika loch moeani, poenika saking djadma sami ngendon ngrereh karja, nanggap oepah ngabas, wénten sané nainggap oepah ngalap kopi, lian wénten maoenoeh. I Sangga sawiréh ipoen kapesan sangoe, kadadosan mamanah ipoen milet, matoeoetin anaké ngrereh karja irika. Wengi poenika, ring sampoené sami masaré, tan lali ipoen I Sangga nakénang asapoenapi pratingkahé ngambil karjané asapoenika, Sané brawelasan manah, tétéh antoek ipoen nrangang, tjara-tjarané patjang ngambil karjané asapoenika. Beéndjangan-njané semeng katoen roepoet, sampoen ipoen bangoen, adjrih.ipoen kasép katinggalin antoeck timpal-timpalipoené. Ring sampoené timpal-timpalipoené sami bangoen, raris sami makinkin, ngiréang patjang mamargi ngrandjing ka tengah alasé. Sasampoené sregep, raris sami mamargi, ipoen I Sangga tan doh noetoeg sami timpalipoené. Tan kotjap ring tengah alasé, ‘tjrita mangkin sampoen sami boedal, ri kalening soeroep soerja, sami mamoeat olih-olihé saking tengah alasé. I Sangga taler ipoen makta kopi oenochan, sawatara wénten inab alépér akéhipoené, raris adol ipoen ring dagang kopiné sané noembas kopi ngéténg-éténg. Kopiné alépér adji asoekoe, ring asapoenapiné tigang talén. Béndjanganné I Sangga mangeta:- santepipoené. dados pikolihnjané ngakéhang. Sajan matambeh-tambeh santepipoené, pikolihnjané taler asapoenika. Kénginan tan sapirs kendel manah I Sanggané, santoekan manahang ipoen, kasoewén-soewéné sinah madrebé djinah makoewéh. Kasoewéning-asoewé ipoen ngrereh karja asapoenika, sajan oening ipoen malih ningkahang djinahnjané, doning asapoenika, wiréh ipoen goemanti djadma mabekel kawitjak-sanan, indik ngamargiang naja sadoené. Ri sada kala soré I Sangga boedal saking cengah wanané padéweékan, santoekan ipoen kadoek oelangoen noedoek kopi tan oening ipoen ring déwék ka[ 41 ]tinggalin timpal. Poenika doning néwék pisan ipoen boedal, pamarginné sada ngéngap, kabatek antoek adjrihipoené, Ring margi ipoen miragi soeara ling, ngawang-ngawang karenga. Pantji makesiab bajoenipoené, tan masa ipoen ring patindak boentoetnjané ngangsarang, das-das malaib. Sajan soowé sajan njata kalih ngagengang soeara poenika, kandoegi ipoen tan dados mamargi, djag matjepol ees djalan moela, angkihanné entag, lima kalih boentoetipoené ngetor. Sajan soewé ipoen miragi sengi-sengi poenika, sajan mangetang ngilgilipoené, kabatek antoek kalintang adjrihnjané Sawatara apanginang soewénipoené ngetor asapoenika, piragin ipoen ling poenika madoeloeran sasanibatan, njambat mémé hapa kalih déwa ratoe. Kangkat I Sangga coek miragi sasambat asapoenika, mapineh-pinch ipoen sapoeniki: jening sadja mamedi wiadin tonja, sing dja bisa masasambatan hoeka kéto. I déwek nakeh, pedas manoesa ené. Oewoesan ipoen mapineh asepoenika, magébras ipoen bangoen, ngraris mamargi. Boentoetnjan kambang tindakang ipoen, santoekan ring manah kantoen rebai tajoenipoené mitoewiang djadma, manahnjané mamojain. Wiréb asapoenika, djado-djado pamarginnjané, soeara poenika piragin ipoen' kagét doh kagét nampek, déning manahipoené mandang-

minding. Jadiapin pamarginipoen: sabilang atindak maéngaan, kasoewén-soewéné taler doh pamananipoené. Inggih mangkin, wireh sampoen nmampek ring genah soeara poenika trang pisen antoek ipoen, moenggoehing ling poenika, ling anak kasinengkadaonan ring margi. Wiréh asapoenika, sahasa ipoen njagdjag. ngamaranin genah ling poenika. Saraoehipoené irika, ton ipoen djadmama sareng kakalih, sané asiki ngabag noedoek kopinné sane mabrarakan, irika ring samping batoepilahé, sané ngroengkain isargi poenika Sané malih asiki, kanten soebengipoené poetih ngemporot, sinah ipoen kantoen badjang, poenika ipoen negak matadjoeh ngeling, sarwi ipoen ngoeroet-oeroet boentoetipoené. sané sampuen beseh petjak kadjéngklok. Doek ipoené kedjéngklok, ngraris ipoen laboeh, mantep ring batoené, sasoewoenanipoené telas pagelantes, kalih déwékipoené babak beloer, maporod ring hatoené, Sawiréh kalintang sekitné, doeloerin tan mresidajang mamargi, poenika awinanipoen ngarod ngeling, Ungnjané mabaknjané sami ngeling. Sadaweg I Sanggané nremdem raoeh maranin ipoen, tan papékanan djti-

[ 42 ]tanipoené sinarengan maka kalih, kadéwa ratoe anoclamé mémé bapa. toer raris masrahang déwék.

—,,Jén djroné gemes, doeroesang pademang tiang sareng kalih poeniki!”’

— ,,Oeh, djroné anak istri, sapoenapi mawinan djroné matatangisan, sampoen wengi iriki?”

— Ah, napi atoer tiangé ring djroné lanang. Tiang raoeh saking moenoeh i baoe, raris ring margi pianak tiangé polih sineng kaon kadjéngklok. tan mresidajang mamargi malih, wiréh boentoetipoené beseh toer sakit.”

— ,,Bah, jana sapoenikd, tiang kémad pisan manahé nocloengin djroné, sawiréh djroné istri tiang anak moeani.”

— ,,Jéh djro, jan toeoe djroné swétja, patjang noedoek djiwan tiangé, kalih djiwan pianak tiangé, sampoenang pisan djroné kari ngemadang. bar loeh ngalawan moeaniné. Ndawegang pisan tiang, itjalang pakajoené asapoenika. arepé ring tiang loeh-loeh, ring masaning mamanggoeh kasengkalan sapoeniki.”

—,,Inggih, jan kénten, margi tiang nandan okan dironé. Djroné lingsir betjikan sampoenang makta kopi, banggajang kopiné driki sangklibang bareng kopin tiangé, béndjang semengan tiang ngambilang kopiné mriki!”

— ,,Nggih betjik taler kenten. Nanging ké pianak tiangé ané makéwehin. Napi krana kenten, sampoenang malih mamargi paang, bates madjoedjoek kémaon sampoen ipoen tiang ipoen mresidajang. Jan ten gandong djroné, sinah tiang ten bisa neked ka doenoengan tiangé.”

— ,,Jadin ngandong. njak taler tiang. Nanging dironé sampoenang noekaang, wiréh tiang moeani, okan djroné anak istri malih badjang!””

— ,,Peh, malih djroné ngewawanin baos djroné boesan, Jéning akémad-kemadan. di kalaning nemoe senkalané.”

Sawiré asapoenika poepoet baosnjané sang ngarepin kasinengkaonan raris kagandong antork ipoen I Sangga. sang amanggih tjoentaka poenika. Tan oetjapa ring margi, kotjap sampoen raoeh ring doenoenganipoené sang kasinengkaonan. Sanapakipoené ring padoenoengan, wengi poenika ngraris karerehang lakar tamba antoek I Sangga kalih sang madrebé oemah poenika. Loewiripoen tamba poenika: akah pakoe. amben tjanging. akah djroe[ 43 ]djoe, poenika matjaktjak sami, raris kakapoet antoek wastra kedas, anoeli kalablab antoek arak, Sasampoené maloeab, sapoeroen-poeroen kakapoetan poenika kanggén neen-neen sadrana, boentoeté sané lara poenika. Oewoesan asapoenika, raris kaarapin antoek asaban tjendana, Asapoenika kateherang wengi poenika djantos ping tiga. Sané ngentjanin poenika, tan lian mémén sang pinakit kalih 1 Sangga, wiréh ipoen kinepang irika, tan kawéhin boedal ka doenoenganipoené, Béndjanganné pasemengan pisan, sadoeroengé wénten anak bangoen, I Sangga mamargi ngrerch kopiné sané kakoetang dibi sandénné, adjrih pisan ipoen kasépan, jéning kasép, sinah kopinné itjal. Kotjap ring sampoené sané noewénang oemahé, kalih sang madadoenoeng sami sampoen bangoen, kagét raoch | Sangga mamoeat kopiné samian.

— ,,.Dong, déwa ratoe, kalintang pesan piwelas Gedéné tekén mémé, kalih ija Ni Ratna pianak méméné. Men boeka djani, apa lakar anggon mémé naoer octang méméné tekéning Gedé. sadjaba Sangiang Kawi ané pawikan ngoetasang oeteng méméné ento. Nanging ké kaliwat soeksema ban mémé nampi, pasti di pabaan pedjang mémé, boeat pitresna kalih soeka welas Gedéné tekéning mémé, apa boein tekén pianak méméné.”

— ,,Béh, mémé, dong sampoenang kalondjok mémé maosang, apa boein nampi. boeat padjalan tiangé amboelné, sakéwala manoet tjaraning anak, déréng ndn madan ngalintang, makadi raos kalih panampin mémené.”

— ,,Mené, déréng. Indajang dja toesing Gedé teka, ngawénin amoen djani, pedas mémé mati ngadjak pianak, sarapa ban matjané wiadin lalipi gedé."

— ,,Ah, ento ten kéné mémé, lamoen déréng toewoeh mémé, katjatri antoek Ida Sangiang Widi. ngemasin boeka raos méméné, mangedoh sadja boeks i kéto. Jén dipapineh tiangé, anakeé boeka mém$, moela toeah katoedoech amboel djani, krana kéto anaké boeka tiang sakéwala ngalakonin dogénan, sang anitah noedoeh moela toeah Ida Sangiang Prama Kawi. Ah. to ngoeda ento dawanang mémé. to Ni Loeh kénkén?”

— ,,Oeh, ija edin Gedéné, jen bocat sakit toewin beseh batisné soeba dja gigisan. i boesan ija dandan mémé toewoenan mabanjoe.””

- ,,Nah, lamoena kto, dong kema mémé makiré, ngaénang [ 44 ]ija oebad. Irika gelis méménipoené ngarjanang tamba, sakadi dibianipoené, kateherang pisan nganggén, tamba poenika. Wénten jnab limang raina, Ni Ratna mataanan asapoenika, waoe ipoen mresidajang mamargi betjik, sakadi sané sampoen-sampoen. Salamin Ni Loeh Ratna poenika pinakit, I Sangga tan pisan kawéhin pasah ring genahipoené, antoek méménnjané, sawireh jéning kirangan poenapa-poenapi, tan lian sané ngroeroehang, wantah ipoen I Sangga sené katinda antozk ipoen Mén Ratna. Doning asapoenika, saantoekan sang kalih, Mén Ratna miwah I Sangga poenika, éling ring déwek sami djadma pondokan, poenapi malih I Sangga poenika, kadoék sinah kapiwelasan manahipoené, marep ring Mén Ratna raoehing pianakipoené. Moenggoehing pangidep I Sanggané, boja dja antoek Ni Ratna djadma loeh malih badjang, sané ngranajang doeaning idepnjané kadoeroes saloeloet kapiwelasan, goemanti wantah sangkaning I Sangga brawelasan manah, kaping kalih saking ipoen matempahang déwék latjoer, nglintik mamondok ring pradésan anak, mangdé koedoe oegi sang sami pondokan, nganggén ipoen sraja kanti, saking soesroesa darma sadoe. Poenika doning ipoen tan djangkajan ngaloemaksanajang pitoeloengenné, sané 1 idasar saking pamargi tambet, katiba ring Mén Ratna kalih pianaknjané. Sajan soewé, sajan karanehan idepnjané I Sangga, marep ring ipoen Ni Raina. Tan pisan matra manahipoené liang, jén patjang pasabang ring Ni Ratna, Sakéwanten sarocang ipoen taler, santoekan ipoen madéwék latjoer, édalem pisan ipoen, jéning dajanipoené asapoenika katjihnan. Déning sampoen nem sasih soewennjané ninggal oemah kalih rarama loch moeani, mangkin mamaksa manahipoen boedal, sawiréh pakarjané irika sampoen welas. Kaping kalih, jén ipoen patjang teher kantoen irika, tan pariwangdé déwéknjané patjang nandang goeng lara doehkita, kabanda antoek boedoeh oelangoen, kasemaran idepnjané ring Ni Loeh Ratna sajan wredi, napi malik pineh-pinehipoen mrasa patjang tan polih tamba, Poenika doeaning ipoen ngangsehang pisan patjang boedalé, ninggal Ni Loch Ratna, toer patjang ngalilajang manah, mangdéné prasida lali, ring idepipoené kaprapantja. Pinoedjoe Ni Loch Retna padéwtkan maratengan ting paon, raoech I Sangga ngamaranin, nanging ké ipoen tan pisan maa, sawiréh pamargin I Sanggané sada neles. Saraoehipoené [ 45 ]irika, tan pasamodana djag ngambil liman Ni Loeh Ratnané saking poengkoer, kagisinin patelahan pisan. Doek poenika, tan sapira makesiab Ni Ratnané, gelis ipoen nolih saha madjritan, kadéwa ratoe. Waoe ton ipoen I Sangga, agé ipoen nekep bibih, nampetin soearanné mangdé tan doeroes medal. Irika kemir-kemir I Sangga ngeton Ni Ratna mapangsegan, kadi badogolé tantjebang, tan makidjap-kidjapan. Sawatara apanginang soewénnjané sapoenika, waoe Ni Ratna dados ngomong, nanging ngreres toer ngretget, santoekan tengkedjoet kalih djedjehipoené déréng itial.

— ,,Méh, dong, dadi ban beli kéto. Aroeh, pantji makesiab bajoen tiangé, kadénang tiang baak ngedjoek iban tiangé.”

— ,,Oedoeh Loeh, ampoerzajang pesan tiang, pelih tiang Loeh, bané sanget nengkedjoetang ragan Loehé, boeina djoeari anaké boeka tiang nempoeh anggan Loehé amboel djani, isina eda ké Loeh sanget njekelang di idep!"

— ,,Beh, to njatoea i beli pramangkin. Mara djani beli njemak batek liman tiangé dogén. laoet beli ngidih kapelihan bin sada noenas ampoerajang, pantes. Men to jan i pidan, lijoenan binoekoedan tiangé bakat djemak beli, kenkén men ento?"

— ,,Oeh, ané i pidan sing tan katjrita ento Loeh, bané Loeh doegas ento, noedjoe nemoe sengkala.”

-— ,,O, kéto? Né djani bané tiang noedjoe seger, krana beli agidih pelih tekén tiang, sing kéto?”

— ,,Beneh, kéto toeah pantesné, apan tiang pelih adana njemak liman Loehé boesan.”

— ,,Jén soeba ja beli nawang boeat lakar pelih, jén beli njemak liman tiangé, to eda dja okana djemaka i boesan. Sangkal djemak dadi, pang ada men idihang pelih seedang pesan, kéto kénkén?”

Dados kaselek ipoen I Sangga wace kasapoenikajang antoek ipoen Ni Loeh Ratna. Daweg poenika I Sangga kalih Ni Ratna sedek negak marep-arepan mapaloe entoednjané sang kalih poenika. Raris Ni Loeh Ratna njimpit paan I Sanggané, sinambi makroena.

— ,,Sangkal mendep, kénkén pineh beli raos tiangé?”

Kantoen taler I Sangga malengek, tan pisan maklisikan, sakéwanten kidjap-kidjap, sakadi bodjogé asepin. Moeanipoené sampoen seboch landang, peloeh gidat patribis, paningalannjané ngem-



v

ot [ 46 ]beng-ngembeng, bajoenipoené nroegtoeg tani karwan-karwan. Sawiréh ipoen scewé nek makadi tindjak koedané, malih Ni Loeh Ratna noelek paanipoené, sarwi ngomong.

— ,,Ih beli, né té padingehang raos tiangé! Boeat papineh beliné ané makrana beli njemak liman tiangé, ento soebafkrasa ban tiang. Pamragatné mawanan beli ngidih peli, saking tiang ngaba pelihé. Djani mabalik dandané, tiang ngidih pelih tekén beli pang sanget. Eda boein beli pelih tampi, panampin beliné maloenan beneh.”

Saoewoesan Ni Loch Ratna ngraos asapoenika, waoe I Sangga poeroen maliat ring ipoen, patjang ningalin boelané sané ngranajang ipoen oelap i waoe. Napi sambeh manik banjoené saking paningalan I Sanggané, santoekan ngeton boelané sané sedeng poernama, matédja njemporot nibanin paningalanipoené, troes nepoed kadjadjah poepoesoehipoené, ngawinang ketegan tangkahipoené nroegtoeg tan gigisin. Jén sasajang ipoen sikianipoené. kadi noengkap ring soearga, toer katangkilin antoek praapsariné, saha mamoeat gagandan sané nik maimpoegan. Kadadosan kadalon ipiannjané, tan oening ipoen ring déwék sedek ngarepin sagara madoe goenoeng menjan, inggih tjendekang sedek ngarepin mreta sagoenoeng, kancoegi ipoen malih kakeplakin antoek Ni Ratna, sambil makroena.

— ,,Ih, kénkén beli, soeba krasa ban beli isinné, raos tiangé baoe?”

— ,,O Loeh, kapineh dja ban tiang soeba. boeat raos Loehé kéto.”

— ,,Nah, lamoen soeba, eda beli boein lémpad ngaba_ toetoer satoea, arepé sig oekoedan tiangé. Tiang taoe pesan tekén déwék kapioetangan gedé tekén beli, sing dja pantes beli mesoeang raos kéto tekén tiang!”

— ,,Lamoen toesing dja dadi lémpad, nah. Tjendekné kéné ké pamekas keneh tiangé Loch, jan toeah sadja troes toemoes idep Loché moelihé tekéning oekoedan tiangé kajang kawekas, djalan Loch moelih djani, koemah tiang ka Oeboed, ditoe djalan Loeh bareng Ni mémé, masekaa latjoer ngadjak tiang. Krana kéto pinoenas tiangé tekéning Loeh, dong ké bas tong sida ban tiang ngret boedi, apa boein lakar pasah tekén ragan Loehé kapoengkoer-poengkerr!” [ 47 ]— ,,Dong beli, teka tidingang heli pesan noegel raraosané, kalih lalampahan satoea tjritané, ané djani anggon beli pamragatné kéto, nah jadin kéto. Nanging ké apang pasadja beli, eda heli ngaba raos goejoe tekén tiang!”

— ,,Adoeh Loeh, bawakné kéwala Loch dogén eda linjok tekéning raosé boeka djani, jéning sig oekoedan tiangé pasti pesan soeba, sing ada boein alag-éléga, teka djegdjeg sing ragan Loehé tiang lakar metoh mati pisan.”

— ,,Nah, lamoen kéto raos beliné, pamragatné kéné djani. Signi méméné beli djani ngraos, idih oekoedan tiangé tekén ja, lamoen soeba ditoe bébas, tiang sing dja ada dadoea boein!"

— ,,Oeh Loeh, pragat pesan soeba djani, krana kéto, tiang soeba maan mapitoengan ngadjak ni mémé, ija sing dja bani ngarbajang kench Loehé, toendéna tiang ngraos tekén Loeh. Tiendekné ija satinoet pesan tekén apa loewir pragal nitoengan Loehé.”

— ,,Maan, jana kéto, boein pidan njet beliné lakar moelih?”

— ,,Jén toeah Loeh njak. djani tiang makeneh madjalan.”

— ,,O beli, melah boein mani madjalan. Krana kéto apang maan tiang madabdaban ngaé bekel di djalan. Bocina apang maan ngatepang paitoengan tekén ni mémé boein.”

— ,,Nah, kéto dja kéto, tiang sing nganggoang Loeh dogén.”

Sapoenika padjaripoené I Sangga, sambilang ipoen makaon saking irika. Saraoehnjané ting obag korin paoné, raris ipoen matolihan ring genah Ni Ratnané makarja, sawiréh Ni Ratna ngroekoek masaoer goejoe, sarwi njréré I Sangga, sedek ngéréang nedoenang ring oendag paoné.

— ,,Tiang ko, masih nganggoang beli dogén.........

Daweg poenika, matemoe paliatipoené sang kalih. Anintoek poenika ngawinang I Sangga lipia ring déwék, sawiréh kesjengan bajoenipoené kalintang. Réh asapoenika indiké, dados ngawag boentoet 1 Sanggané matindakan, napi lepas antoek ipoen njeboetin oendag paoné, njroejoeng ipoen nredjak paloengan bawi kalih endoet, mawastoe bek ipoen keitjrétin endoet. Doek I Sanggané njroejoeng, pantji masaap bajoen Ni Ratnané ningalin, kasenggoehang I Sangga laboeh ngakebin paloengan, ngasépak ipoen njagdjagin ka obag korin paon poenika. Saraoehipoené irika, ton ipoen I Sangga sampoen ring tengatahé, kadjengat-kadjengit ngatepin Ni Ratna sedek madjo. ring obagan korin paoné, Béh kadi [ 48 ]poelar basang Ni Ratnané kedék, djantos medal tojan paningalanné, santoekan ngeton I Sangga, bek maroewés-roewés antoek endoet, lima kalih boentoetipoené, sakadi makasoet selem. I Sangga kenjir-kenjir kéwanten sarwi nampekin Ni Ratna, misadia ngedih toja patjang anggén ipoen mabaseh. Waoe Ni Ratna ngambil tjédok djagi njéndok toja, wénten soeara piragin ipoen sapoeniki.

— ,,Jéh, kakoediang beli Gedéné Loeh, katoeloedang lada ija sangkal kéto belokotan adji endoet?”

Malih Ni Ratna ngawalinin kedék ngelkel, sambilang ipoen masaoer.

— ,,Sing, bangka tiang sing dja ngénkénang apa ijané, boedoeh koeda tiang mé. Apa koné salah i beliné kétoang tiang.”

— ,,Men, singa, enjén ngétoang ija?"

Irika raris katoetoerang indikipoené, sakadi patoetné pisan. Béh, malih mawali kedéké, mabrijoek sinarengan, jén rasajang tan bina sakadi koewoegan ombak sagarané, mempoegan ring batoe parangané, Sané nakénin poenika, tan lian ring mémen Ni Ratnané, ipoen waoe raoeh saking pasar, toer mamoeat bablandjaan, djantos das oeloeng bablandjaanipoené. dawegé kedék oengkat-oengkit. Doek ipoené makedékan asapoenika, raoeh sané noeenang oemahé mitaoe I Sangga, wénten anak ngrereh ipoen njantos diwangan ring marginé. I Sangga gelis njagdjagin medal, dapetanga raramané moeani njantos diwangan.

— ,,Dong I Sangga, dadi ban tjai makaad tan pawangsit, ninggal anaké boeka bapa. Nganti bedjad bapa njrepang tjai, oeli i nem boelan, mara djani tjai tepoekin bapa dini. Djangka telah ban bapa njeloepsoep goeminé, teked ka Karangasem, ka Djembrana pada. Né djani bapa teka oeli di Boeléléng, i teloen bapa soeba kema.”

— ,,Doeh bapa, boeat ento iwang ban tiang masolah, pamekasné eda bapa sanget njoengkanang, sampoera pisan di kajoen bapané, indik kaiwangan tiangé?"

— ,,Sing, bawakné tjai ké eda sanget ngamboelang oendoeké ané soeba! Djani djalan tjai moelih, bapa soeba tjoemawis djoemah, tekéning apa loewiré ané ngranajang tjai ngamboel boeka djani!"

— ,,Sapoeniki bapa, jan teka dados, béndjang tiang ngiring [ 49 ][...]apa mantoek, doeaning sapoenika, tiang kadoek masamaja sareng-sareng mantoek ring tumpal tiange, sane sampoen poepoe[...]ng pasengketa ring tiang"

-..Ih to samaja kenken? Anak kenken sawitran tjaine ento, [...]nak menak apa djaba? Boeina loeh moeanine kenken?

-,,Ipoen djadma djaba, loeh-loeh sareng kakalih, memena ring anaka."

-,,Oeli didja ija ento>"

-,,Jen moenggoehing oemahipoene dja, ten pisan tiang oening. Mawinan sapoenika, nenten pisan tiang djoeri nakenang indik [...]enika."

-,,Ah papak kentjanin tjai djelmane toeara karwan oeng-oehana. Apa pianakne ento ence badjang?"

-,,Ipoen kantoen badjang tjrik. Doeaning meled [...]idep [...] nganggen ipoen timpal, wireh bikasnjane betjik [...] ma[...] sampoen tjoeb raos riange ring ipoen, toer ipoen sampoen [...]eka."

-,Bah ne tjai sadja djelema mata patoengan, lajah don, tja-[...] be goeling. Asing enot tjai ento enjoedang tjai pesan, orahang [...] melah toer toeara ada tjedana."

-,,Boja ke manah tiange kadoeng sampoen laboeh ring ipoen, [...] manih ipoen sampoen njadia pisan patjang natak kalrjoe-[...] djoemah, poenika ke mawainan tiang nawegang pisan ring apa mangde prasida oegi ipoen anggen tiang somah."

-,,Nah, to soeha, wireh njet tjaine soeba laboeh, dadi peteng [...]atan tjaine, ane djele katonang tjai melah, ane labak kaden tjai [...]geh. Moela toeah teko, papineh anake kasoesoepan pantja-indrija. [...] toeah ane makrana, sangkal lijoe anake nepoekin sengkala [...]oeng, dong ke ban soeba mabading matane, artinne: mabading [...]eat patitis kapatoetan idepne. Sangkal arang anake mrasida-[...]aug neptepin boedi jen soeba kenehe kadoeng kadaatan pra[...]antja. Boeina ento djelmane [...] kenehang tjaidjelma toeara [...]arwar, panangkanne boeat treh moela di padjoemahanne ija [...]atin, lamoen soeba ija bangkit di kalane nganggo pamat joealan. [...]oer manis tingkah solahne mararama manjama braja. seleg nga-[...]ap gagaen, ento pesan ane tjoempoeang bapa di ati, nanging ke [...]pang masih ija magoba batas tileh. Tong njak bapak ngenjoedang Nemoe Karma.