Nemoe Karma/Pasakapan

29610Nemoe Karma — Pasakapan1931I Wayan Gobiah

[ 13 ]gilirané mragatang. Depang beli koné déwék beliné keengang anak tjrik, toesing dja koné beli ngelah édalem, enoe ja beli matingkah tjarané soeba-soeba. Jén beli lek dja tekén pianak, toer jèn beli inget tekèn pasoebaja, pedas mesèh pabetan beliné djani.”

Badeng goban Pan Soedanané waoe sapoenikajanga antoek Mèn Tirta.

_ ,,Eh, jèn to dja raosang Loeh, pasti doang beli meséh bikas.”

Patribis peloehipoené medal, doeké ngomong asapoenika, Doeaning asapoenika, sawiréh ring bibihipoené kéwanten sapoenika, ring atinipoené lian pisan. Brokan poenika kamedalang antoek i pianak, kénginan kadi pintel manahipoené, toer mawastoe sekelang ipoen ring manah. Inggih mangkin lian baosang, sané raosang tan lian indik Pan Soedanané ngamargiang papatoetanipoené, inggih ngaloekoené ring sang koeasa loeh poenika. Sang madrebé papatoetan, tjendek antoek ipoen minehin, sawiréh djadmanipoen baloe manis, kénginan tan dados antoek ipoen mikekehin mangdéné prasida ipoen Ni Loeh poenika degeng djoemah. Sakéwanten wènten pawekasipoen mantoeké ring Pan Soedana poenika, mangdé ipoen soeka oegi ngamedalang panglèmèk sapatoeta ring pianakipoené, mangdé sampoen sring-sring nangoenang kali, sawiréh prah pianakipoené kalintang kaon. Poenika doeaning mangdé keren. Pan Soedana boeat njampoera ri kalaning wènten makaiwangipoen, toer miangdé poegoeh ipoen ngadiahin saking patelahan pisan. Malih asiki, poenika anaké alit edihang ipoen mreta ring Pan Soedana, toer mangdé ipoen lila pisan ring manah, santoekan anaké alit kantoen itoet ring mèmènipoen. Tjoetetang indik poenika, poepoet sapratingkahing aséwaka sinawakén. toer sami sroesa ring manah, tan wènten alangipoen malih.


PASAKAPAN


Mangkin Pan Soedana ring kenjet ipoené, taler djaga moepoetang sapratingkahing anak mapaoemahan, mapratjihna poepoeté antoek pawidi-widanan pasakapan. Nanging ipoen tan dados adjai mainih-inih, teher pisan ipoen mangdé madaging sakadi manahnjané. patjang ombé pangambilé. Jadiapin ping koeda-koeda loehipoené njambadain ipoen, taler tan da rengajang ipoen. Pinoedjoe ring ipoené malih mapaitoengan, mapadjar sané loeh. [ 14 ]— ,,Beli, jan teka beneh ban tiang ngraos, to ngoeda beli sanget pesan ngetohin njet. Jan kéné ban beli ngaba paitoengan, oendoek pasakapan dogèn teka beli nagih apang ombe, sing boewoengan i dèwèk lakar djelé. Krana kéto, dongjké bas toeara adané sanget.”

— ,,Makedjang ko adjak toeara, isina sing saraté. Oelih kènkèn dja sida baan, oelih kéto lakar djalanin beli.”

— ,,Men, jan kakéto apa poearan tiangé, sing mapoeara kado dadinné? To kènkèn tra ja kéto, oelih mamaling pèt sida ban beli, oelih mamaling beli lakar ngetohin njet, ngawé liang idep tiangé, bané sakapang beli ombé pesan. Sing, sing kéto pa beli. Tiang kadèn beli liang njen, lagoeté sakapang beli gagedén, nanging lakar beli tiang negen oetang ditoe-ditoe. Apa boein lakar beli ngadoe katjorahan, anggon beli ngianang oekoedan tiangé. toesing pesan tiang trima jan kakéto.”

— ,,Ngoeda nto dawanang, tjendekné api beli moetang lakara didja-didja, beli sing dja mategenang ento kapining Loeh, apa boein tekén pianak wekasan. Depang oekoedan beliné dogén manesang.”

— ,,jeh, to ngoeda beli boeka anaké tjrik ngraos? Dongé, to didjaé ada oendoek boeka i kéto, tingkahing mapaoemahan panes asibak dajoeh asibak. O, sadja, tjara beliné dogèn kakéto. Jèning tjara tiangé dja sing da kéto, panes apa boein tis, pasti apang makaboengkoel. Artinné, makakoeren."

— Rehneé Loeh tra njak miloe manesang, sadjaba padidian beli, kènkèn abet? To kadén Loeh njambat i boesan, toesing trima koné, jéning beli ngelah oetang didja-didja?"

-,,Jèh beli, dong eda pelihanga nampi raos tiangé totonan. Artin raos tiangé to kené. Jen Jakar anggon ané toeara ada pikenoha, beli tong baang tiang moetang."

— ,,Ada ké ja anggon masakapan toesing mikenohin? Sig oekoedan beliné boeat toer gedé pesan pikenohné.”

— ,,Men, apa pitoeasné totonan, tiang sing dja nawang?”

— ,,Pitoeas totonan kéné. Jèn oendoek anak mapakoeren, pasakapané ané anggona tjiri soedjati, tingkahé mapakoeren soeba pragat tinas. Boein abesik, ento anggona tali panegoelan, apang sida leket pitresnan anaké loeh tekén ané moeani, sing ija lakar bani megat sih. Jan padé ja mamoeroeg, wenang ngawangsoelang prabéan pasakapan. Apan gedé prabéan pasakapané, toesing ja [ 15 ]njidajang ngoelihang, dadi boewoeng ija njalanang kenehné tan patoet.”

— ,,Bah, tepoe talin beliné jan kakéto.”

— ,,Di kènkèné tepoe, soeba ja bandjar njaksinin oendoeké makoerenan, didja djoeka tepoe. Sing saksiné anaké boeatanga, saloewiring witjara tjara djaniné.”

— ,,Ento raos loembrah adana beli. Jan tjara tiangé dja lèn sanget, sing dja kéto ané madan tali koekoeh, saksi soedjati.”

— ,,Maan, kenkén tjara Loehé, indajang toetoerang!”

— ,,Kéné, jéning tjara tiangé. Ané makatali koekoeh pitoewi saksi soedjati ,,tresna, saloeloet moeah asih.’ Dong ento ké anaké apang sida baan ngalaksanain. Jan soeba kasidan ento, sinah sing dja ada witjara toemboeh.”

— ,,Jan soeba batek akéto dogén, ah, élah. Èlahan tekèn ngedjoek taloeh ban beli ngenehang toer ngalaksanain. Nanging jan tjara beliné ngampar pesan toerin anjir taliné totonan.”

— ,,Endèn, da té beli idjoe ngraosang èlah, njenggoehang ngampar toerin anjir taliné kéto. Kènkèn ban beli njoeksemajang toer bakal ngalampahin, raosé boeka kéto?”

— ,,Kénkén, mara ké ja anak tresna, dong anak demen adané?” Saloeloet, sangetan boein demené? Asih, kaliwating demen adanina kéto,”

- ,,.Bah, jan kekéto ban beli ngartiang, sadja élah, ngampar toer anjir, boeka pamoenjin beliné. Nanging ké sing dja keto bana anaké njoeksemajang.”

- ,,Maan, jén sing kéto kènkèn tjara loehé?”

- ,,Tjara tiangé dja kéné. Jèn anak loeh djawata mocani, bisa ija ngetisin wiadin ndajoehin moeah ngeliangin idep timpal, ento madan anak bisa tresna. Saloeloet. artinné ..sapoeloeng rasa, gilik dadi abesik papinehé, pangoetpetiné, kadarmané toer panglaksanané toenggal, bareng-bareng nampi karma, ento madan saloeloet Asih, artinné awéh, karoena, sredah moeah sajang. Ento loeloet Asih, artinné ,waeh, karoena, sredah, moeah sajang. Ento madan anak asih. Dadi anaké mapakoeren, patoet pesan ngelarang ,,tresna, saloeloet moeah asih.’’ Ané patoet ngriinang moelang dasaré ento, moela toeah sangkaning laki, loehé jang pradnjan, patoet mamales ban ,,tresna, saloeloet moeah asih." Dadi ja tresna kinatresnan, loeloet kinaloeloetan, asih kinasihan. Ené [ 16 ]madan tali koekoeh, toesing bisa pegat satoenggoen idoep. Di soebané tresna kinatresnan, asih kinasihan, loeloet kinaloeloetan, mara lantas ija wetoe saksi. Ané adanin tiang saksi, artinné ,,toenggal paliat, toenggal pakenehan, toenggal panoedjoe, toenggal patitis, toenggal pangoetpeti, toenggal panglaksana. Tjendekné toenggal saloewiring tinangoen. Ané kéto adanina soeba nemoe di karma.”

— ,,Béh, lijoe toer tétéh ban Loeh noetoerang. Nanging ké jén beli minehin totonan, makedjang sing da ada goenana. Dadi Loeh misi pesan boeka sasenggak anaké ..tètèh pees, bonné liwat andih toer, mangkoeg. Beli sing da nganggoang pitoengan Loehé ané kéto. Alah apa dja saksi goemiané, padajang tekéning saksi adjak dadoea.”

— ,,Oeh beli, jan kéto pitoengan beliné, dadi ngagen pesan beli lakar nangoen witjara marep tekèn tiang. Di atin tiangé atepoeng oepin sing da ngelah njet, boeka ané tangarin beli ento. Jena kakéto, sinah pesan beli lompang tekéning djandji. Boeina djani soeba ngenah tjirinné. Apa krana tiang nalth beli kéto, wiréh pasoebajan beliné, toesing koné beli lakar ngawénin boeat sakit keneh tiangé, toer beli lakar satinoc: tekéning sapapineh tiangé. Kéto pragatné pasosot beliné di poera désa. Nanging ké ada pataled raos, kéné totonan. Nah jana pelih boeat panoedjoen idep tiangé, wenang beli noelakin. toer tiang patoet satoeoet tekèning sasèloean beliné. Né djani èdèngang maloe boeat kapelihan panoedjoen idep tiangé, pasti tiang lakar moewoengang, toer tiang noetoetin pakenehan beliné ané boeka kéto?”

Engsek kaping kalih badeng moeanipoené Pan Soedana, doek miragi raos loehipoené asapoenika. Santoekan pineh-pineh ipoen, wiakti tan wènten iwang pawilangan loehipoené samian. Nanging sawirèh kadoek katjloeg papineh wiadin pasaoeripoené, jèn padé ipoen ngasor, pineh-pineh ipoen, tan priwangdé ipoen ngraris raoeh kapoengkoer-poengkoer katindih toer katangkeb antoek loehipoené. Poenika doeaning ipoen ngrikrikang daja, patjang nempal papineh loehipoené, nanging ké mangdé nepèk taler kadi Pasoebajané sampoen. Kaiwangan loehipoené reké, santoekan tan nganoetin krama dresta, pratingkahing anak ngawit mapoemahan, patoet ngawit taler ngingoe bandjar. Asapoenika kramané sané kadrestajang irika ring pradésanipoené. Kénginan katjiwa [ 17 ]loehipoené ngadoe papinah, matanding ring anak matadah sada lengkoeng sindoek: Dados loehipoené matjeboer saha maid soeara.

— ,,O, nah, ento soeba, krama drestané sangetang! Angdénja jan ada krama sadtataji, drestajanga ban anaké, dèwèké apang moesti matoeoetin bareng. Koena dresta orahang boein; tjara beliné patoet pesan sakabèhné tiroe. Séngkok anaké riin, dèwèké lakar loeng limané, apang miloe dadi sèngkok. Ah, nto mirib dadian ban nempa, èlah ngeloeng lima, jèning sarat toerin njak. Jèn bagoes pèt anaké toemitis riinan, djegèg jéna loeh, bagoes aéng pèt boein koemisné mamedja, bakal koediang men ibané, apang sida ban nempa, toer matoehin, Jé, engsap tiang beli, agoeda toesing dadi ban, èlah to èlah, èlahan tekèning ngedjoek taloeh, boeka raos beliné. Apang njak bagoes aèng, koemisé mamedja, to kétjak djangèr Tegalantangé silihin koemis. Apang dadi bagoes loewoeng goendoel djènggot beliné, beliang poepoer njang doeang pikoel dogèn, anggon nampelin boerik beliné. Nah laoetang soeba madjalan, tiang bakal noetoetin keneh beliné, apang eda bas sanget tiang alpaka magoeroe laki, sig oekoedan beliné! Tan pandjangang titiang ngoeningajang, prasida wiakti, sakadi boedin Pan Soedana poenika. Èboeh moenggoehing sangoe kalih inoem-inoeman. Sadjawining wa-bandjar, akèh ipoen madrebé tamioe oendang-oendangan. Inggih ting sampoen majetan tigang raina poepoeté ipoen makarja, wènten piorah Pan Soedana ring loehipoené madjarang dèwèkné madrebé oetang karo sigar ringgit. Jèn ring sapa sira ipoen maoetang, poenika tan wènten bètèlang ipoen. Saking poenika loehipoené sahasa pisan ngamanahin, toer njaratang ngoepadiang boeat sané patjang anggèn ipoen naoer oetang. Tan ngoetang raina, tan ngoetang wengi, ipoen Mèn Tirta, kadi geni tangkep ipoené ngambil karja, ngianang patjang dagangannjané. Semeng medal ipoen madolan ring tenten, sampoen daoeh tiga soerjané oewoesan, raoeh djoemah ipoen moenggah noenoen maka soré. Ring tedoenipoené saking patoenoenan, ngraris mamargi ngrereh saètèh-ètèh wiadia lakar daganganipoené; wenginé saoewoesan ipoené neda, malih ngambil benang. Ring das raina bangoen ipoen maratengan, oewoesané sampoen semengan, ngraris medal madolan. Sarai-raina asapoenika gagadoehanipoené. Nanging ké tan sah karombo taler antoek sané moeani, tan doh pianakipoené